Φροντίδα σώματος ατόμων με διαβήτη τύπου 2 Πρωτόκολλα για Επισκέπτες/τριες Υγείας στα Διαβητολογικά Κέντρα/ Ιατρεία

Φροντίδα σώματος ατόμων με διαβήτη τύπου 2

Πρωτόκολλα για Επισκέπτες/τριες  Υγείας 
στα Διαβητολογικά Κέντρα/ Ιατρεία

Εισαγωγή

Η πανδημία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 αποτελεί σήμερα παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, ιδιαίτερα με την αύξηση της επίπτωσής του στις νεότερες ηλικίες όπου παρατηρείται ανησυχητική αύξηση του επιπολασμού . Μέχρι  το 2025, η επίπτωση του διαβήτη πρόκειται να εκτιναχτεί στα ύψη, υπολογίζεται ο αριθμός των ατόμων με διαβήτη 350 εκατ.

Το κόστος της αντιμετώπισής του είναι τεράστιο λόγω των μικρο και μακροαγγειακών επιπλοκών του.  Η παρουσία των επιπλοκών αυξάνει τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα με αποτέλεσμα  τη μη ικανοποιητική ποιότητα ζωής των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη.

Οι θεραπευτικοί στόχοι σύμφωνα με την ADA  είναι η γλυκόζη νηστείας 90-130mg%, η μεταγευματική γλυκόζη <180mg% και η Hba1c <7%Μεγάλες ελεγχόμενες μελέτες παρέμβασης, όπως είναι η DCCT και η UKPDS, έδειξαν ότι η επίτευξη των θεραπευτικών στόχων στα διαβητικά άτομα μειώνει σημαντικά τις μικροαγγειακές επιπλοκές με ευνοϊκά αποτελέσματα και στις μακροαγγειακές επιπλοκές. Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί τρόπος ριζικής θεραπείας του σακχαρώδους διαβήτη. Τα διαβητικά άτομα δεν είναι περιστασιακοί ασθενείς αλλά χρόνιοι ασθενείς που πρέπει να γνωρίζουν να διαχειρίζονται την ασθένειά τους. Πρέπει να τηρούν ένα υγιεινό διαιτολόγιο, να μπορούν να το προσαρμόζουν στις καθημερινές τους συνήθειες ή να το τροποποιούν σε έκτακτες καταστάσεις. Επίσης πρέπει να μετρούν το σάκχαρο τους σύμφωνα με τη φαρμακευτική τους αγωγή . Πρέπει να τηρούν την αγωγή τους και να κάνουν σωστή χρήση των συστημάτων χορήγησης της ινσουλίνης τους. Να ενσωματώσουν πρόγραμμα άσκησης στην καθημερινότητά τους. 

Να προλαμβάνουν – διαγιγνώσκουν και να αντιμετωπίζουν οξείες και χρόνιες επιπλοκές.

Τέλος να εφαρμόζουν κανόνες  φροντίδας σώματος. Η αυτοδιαχείριση του διαβήτη και η αυτοφροντίδα  έχει αποδειχθεί πλέον ότι αποτελούν βασικά συστατικά  για την αντιμετώπισή του διαβήτη. Ο ρόλος των ασθενών σε αυτές τις διαδικασίες πρέπει να είναι ενεργητικός και μπορεί να επιτευχθεί με την εκπαίδευσή τους.

Φροντίδα σώματος

Η φροντίδα σώματος περιλαμβάνει

Ø ατομική καθαριότητα

Ø περιποίηση του δέρματος

Ø στοματική Υγιεινή

Ø σωστή περιποίηση και φροντίδα ποδιών

1.Ατομική καθαριότητα

Η σημασία της ατομικής καθαριότητας είναι τεράστια. Το καθημερινό μπάνιο είναι «ανάγκη ζωής» καθώς και το πλύσιμο των χεριών, γιατί αφενός ελέγχεται η μετάδοση πολλών λοιμώξεων και αφετέρου είναι το αποτελεσματικότερο μέτρο καταπολέμησης των μικροβίων.

2. Περιποίηση δέρματος
To δέρμα μας είναι η εικόνα του οργανισμού μας. Διάφορα προβλήματα υγείας (όπως ο διαβήτης) ή ορισμένες ορμονικές διαταραχές επιβαρύνουν την εικόνα αλλά και την υφή του.  Σε σύγκριση με τα υγιή άτομα το δέρμα του διαβητικού ασθενή εμφανίζει διαφορές στη δομή του, αλλά και ευαισθησία στα μικρά αγγεία του δέρματος τα οποία γίνονται πιο ευάλωτα στους καθημερινούς μικροτραυματισμούς και στις συνθήκες του περιβάλλοντος.
«Το δέρμα του διαβητικού ασθενούς είναι ο ορατός δείκτης καλής ρύθμισης της νόσου».
 Οι λοιμώξεις του δέρματος είναι πιο συχνές σε διαβητικούς με μη καλή γλυκαιμική ρύθμιση, και σε ύπαρξη περιφερικής αγγειοπάθειας-νευροπάθειας και σε συχνούς τραυματισμούς.

·        Οι συνηθέστερες λοιμώξεις προκαλούνται από βακτήρια όπως:ο Staphylococcus aureus (χρυσίζων σταφυλόκοκκος) και o Streptococcus haemolyticus (αιμολυτικός στρεπτόκοκκος). Είναι επίμονες και σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζονται ξανά. Συνιστάται και η μικροβιολογική καλλιέργεια. 

   Μια συχνή μορφή μυκητίασης στους διαβητικούς είναι η πρόκληση στοματίτιδας (συχνά συνοδεύεται με φλεγμονή στην επιφάνεια της γλώσσας και των ούλων), η ονυχομυκητίαση και η λοίμωξη στα γεννητικά όργανα από τoν μύκητα Candida albicans. 
Σήματα κινδύνου
* Κνησμός: Ένα σύμπτωμα συχνό στους διαβητικούς είναι ο γενικευμένος ή τοπικός κνησμός (φαγούρα). Ωστόσο δεν είναι γνωστό το πόσο συχνά αυτός εμφανίζεται.
* Ξηρότητα: Η έντασή της είναι τόσο δυσάρεστη που μπορεί να προκαλέσει «ραγίσματα» στην επιφάνεια της επιδερμίδας. Το δέρμα τραβά, ξεφλουδίζει και εμφανίζει ανομοιόμορφες κοκκινίλες.
*  Φυσαλίδες με διαφανές υγρό (πομφόλυγες): Εντοπίζονται στα χέρια και τα πόδια. Έχουν διαστάσεις μέχρι 3-5 εκατοστά. Εξαφανίζονται χωρίς να αφήνουν σημάδια μετά από 2-5 εβδομάδες.
* Εξανθηματικά ξανθελάσματα: Εμφανίζονται ως υποκίτρινες πλάκες στα κάτω βλέφαρα και σε διάφορα σημεία του σώματος (αγκώνες, γόνατα, γλουτούς). Είναι χαρακτηριστικό του διαβήτη που συνοδεύεται από υπερλιπιδαιμία (αύξηση των λιπιδίων, χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων).
Γι’ αυτές τις λοιμώξεις έχει ενοχοποιηθεί κυρίως ο σταφυλόκοκκος, πλην όμως, πολλές φορές είναι μικτές και συμμετέχουν Gram θετικά ή αρνητικά αερόβια και αναερόβια. Επίσης η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος μπορεί επίσης να έχει μια επίδραση αφυδάτωσης στο δέρμα. Όταν ένα άτομο καταναλώσει  ποτά, το σώμα  θα εκτρέψει συχνά το οξυγόνο και το αίμα στο συκώτι και άλλα όργανα. Όπως όταν αυτό συμβαίνει, το δέρμα χάνει τη σημαντική κυκλοφορία αίματος. Ένας άλλος αντίκτυπος του οινοπνεύματος είναι το αποτέλεσμα της διεύρυνσης των αιμοφόρων αγγείων.  Παρατηρήστε ένα ξέπλυμα  στο πρόσωπό τους. Αυτό οφείλεται στη διεύρυνση των αιμοφόρων αγγείων και των σπασμένων τριχοειδών αγγείων σε όλο το δέρμα. Ένα περιστασιακό ποτό δεν είναι πιθανό να έχει τα αυστηρά, μακράς διαρκείας αποτελέσματα στην εμφάνιση του δέρματός σας. Και, το οινόπνευμα δεν είναι όλο κακό. Οι μελέτες προτείνουν ότι μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεών σας και να μειώσει ενδεχομένως τον κίνδυνο διαβήτη σας.
 Τα αντιοξειδωτικά που βρίσκονται στο κόκκινο κρασί μπορούν επίσης να βοηθήσουν να αυξήσουν τα καλά επίπεδα χοληστερόλης. Ο αντίκτυπος του οινοπνεύματος είναι η κατανάλωση γίνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με τον περιορισμό της εισαγωγής οινοπνεύματός σας, μπορείτε να βοηθήσετε να συντηρήσετε τον ανεφοδιασμό του σώματός σας της βιταμίνης Α. Αυτός θα περιορίσει τη ζημία που προκαλείται από τους ελεύθερους ριζοσπάστες και η βοήθεια επιταχύνει τον κύκλο εργασιών των σωματικών κυττάρων.

Είναι πολύ σημαντικό το δέρμα να είναι υγιές διατηρώντας τη σωστή ποσότητα υγρασίας, την ελαστικότητά του και το pH του.  Η σωστή φροντίδα του δέρματος θα πρέπει να γίνει σε όλους τρόπος ζωής και να γίνεται με προϊόντα που σέβονται τις ανάγκες του. Το τρίπτυχο της σωστής φροντίδας του δέρματος είναι Καθαρισμός- Ενυδάτωση- Προστασία.

Περιποίηση και Φροντίδα του δέρματος
* Χρησιμοποιείτε σαπούνι με φυσιολογικό pH και φροντίστε να μην είναι ιδιαίτερα αντισηπτικό.
* Προτιμήστε τα προϊόντα με παχύρρευστη υφή για την ενυδάτωση του ξηρού δέρματος. Ωστόσο σε ορισμένες περιοχές (όπως ανάμεσα στο στήθος ή τα πόδια) όπου μπορεί να υπάρχει κάποια λοίμωξη σε εξέλιξη, μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση.
* Για να πετύχετε καλύτερα ενυδατικά αποτελέσματα από τα προϊόντα φροντίδας σώματος, εφαρμόστε τα μετά το μπάνιο.
* Μη χρησιμοποιείτε ταλκ με βάση το άμυλο γιατί ευνοεί την ανάπτυξη μικροβίων.
* Σε σημεία που έχει εμφανιστεί φλεγμονή (τοπική κοκκινίλα, ζεστό δέρμα και οίδημα) επικοινωνήστε με το δερματολόγο σας.
* Ξεκουράζετε τα πόδια σας και φροντίζετέ τα με ειδικά καταπραϋντικά προϊόντα.

Η φροντίδα πρέπει να γίνεται σε μόνιμη βάση και το δέρμα να αντιμετωπίζεται σαν «περιτύλιγμα». 

3. Στοματική υγιεινή

Σημαντικό επίσης είναι η άριστη στοματική υγιεινή και ο τακτικός οδοντιατρικός έλεγχος. Ο σακχαρώδης διαβήτης  συνδέεται με την υγιεινή της στοματικής κοιλότητας.

 Ένα από τα πρώτα συμπτώματα του διαβήτη είναι η ξηροστομία, σημαντικό γεγονός που δε πρέπει να αγνοείται. Η φροντίδα των δοντιών και των ούλων επιδρά στη γενική υγεία και την καθημερινότητα. Ουλίτιδα είναι η φλεγμονή των ούλων. Συχνά προκαλείται λόγω φτωχής στοματικής υγιεινής, με αποτέλεσμα η πλάκα που σχηματίζεται στην ουλοδοντική σχισμή να ερεθίζει τα ούλα.

Τα συμπτώματα της ουλίτιδας περιλαμβάνουν

•  κοκκίνισμα και πρήξιμο των ούλων
•  εύκολη αιμορραγία ούλων, ιδιαίτερα στο βούρτσισμα. 

 

             

Το σταμάτημα του καπνίσματος, η υγιεινή διατροφή και ο έλεγχος του άγχους, βοηθούν στη μείωση του κινδύνου για ουλίτιδα.

Η περιοδοντίτιδα είναι η πιο συχνή λοίμωξη του στόματος και η παρουσία της επιδεινώνει  τη μεταβολική διαταραχή. Η επιδείνωση αυτή  προκαλεί παράταση της περιοδοντίτιδας. Οι διαβητικοί με περιοδοντίτιδα έχουν τετραπλάσιο αριθμό εισαγωγών στο νοσοκομείο ετησίως, με επεισόδια διαβητικής κετοοξέωσης ,απ’ ότι οι διαβητικοί χωρίς περιοδοντίτιδα. Στοματικά Έλκη (άφθες) προκαλούνται από

οδοντοστοιχίες που δεν εφαρμόζουν σωστά, άγχος, κακή

υγεία και τραυματισμό στην περιοχή. Εντοπίζονται από τη

χρόνια φλεγμονή που προκαλούν.

Δύσοσμη αναπνοή προκαλείται από την ουλίτιδα, την τερηδόνα, τη ξηροστομία και δόντια που δεν καθαρίζονται σωστά.

Η διάβρωση των δοντιών επίσης προκαλείται από την

παρατεταμένη κατανάλωση όξινων τροφίμων και ποτών,

ζαχαρωδών ποτών και φαρμάκων.

Βούρτσισμα δοντιών

·        Καθημερινά βούρτσισμα τουλάχιστον δύο φορές

·        Χρήση μαλακής οδοντόβουρτσας

·        Χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας σε μέγεθος όσο ένα μπιζέλι

·        Βούρτσισμα δοντιών και ούλων

·        Αντικατάσταση οδοντόβουρτσας κάθε 3 μήνες

·        Η οδοντόβουρτσα να στεγνώνει στον αέρα και να παραμένει ξεσκέπαστη

Οδοντοστοιχίες

• Αφαιρείτε και ξεπλένετέ τις οδοντοστοιχίες και τα ούλα μετά από κάθε γεύμα. 

• Καθαρίζετε τις οδοντοστοιχίες με βούρτσα και σαπούνι, μη χρησιμοποιείτε κανονική οδοντόκρεμα επειδή προκαλεί φθορά. Μη χρησιμοποιείτε ζεματιστό νερό ή σκληρά οικιακά καθαριστικά.

• Αφαιρείτε τις οδοντοστοιχίες τη νύχτα και τοποθετείτε τις σε ένα φλιτζάνι νερού .

• Τοποθετείτε πετσετάκι ή νερό στο νιπτήρα όταν τις καθαρίζετε ώστε, εάν σας πέσουν, να μη σπάσουν.

• Πείτε στον οδοντίατρο εάν έχουν ραγίσει ή φθαρεί, όλες οι οδοντοστοιχίες θα πρέπει να ελέγχονται τακτικά. Επισκεφθείτε τον οδοντίατρό σας εάν δεν εφαρμόζει καλά η οδοντοστοιχία σας.

• Ζητήστε από τον οδοντίατρό σας να χαράξει τα αρχικά σας στις οδοντοστοιχίες σας, ώστε να μην μπερδευτούν στην περίπτωση που χαθούν στο νοσοκομείο.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΤΩΝ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΠΡΙΝ ΤΟ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΟ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟ

    

·         Πρωινό ραντεβού

·        Έλεγχος του επιπέδου γλυκόζης αίματος  Λήψη του φαρμάκου –δισκίων ή ινσουλίνης μια ώρα προ του προγεύματος

·        Σάκχαρο αίματος < 200 mg%

·        Αναισθησία όπως και στους μη διαβητικούς

·        Χορήγηση αντιβίωσης ,προ έως και 48 ώρες πριν από επεμβάσεις

4. Φροντίδα ποδιών

Οι διαβητικοί ασθενείς είναι άτομα με ιδιαίτερες ευαισθησίες στα πόδια. Η συχνότερη αιτία εισαγωγής των διαβητικών ασθενών είναι τα προβλήματα των ποδιών. Υπολογίζεται ότι περίπου το 15% των ασθενών θα παρουσιάσουν έλκος στα κάτω άκρα, σε κάποια φάση της ζωής τους. Εκτιμάται ότι το 40-60% των μη τραυματικών ακρωτηριασμών γίνεται σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Λόγω της σοβαρότητας του προβλήματος από ιατρικής, κοινωνικής, και οικονομικής πλευράς, ο Π.Ο.Υ. καλεί όλους τους επαγγελματίες υγείας σε λήψη μέτρων για τη μείωση των ακρωτηριασμών. Η διαβητική νευροπάθεια και αγγειοπάθεια έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της ευαισθησίας στον πόνο, στην θερμοκρασία και στην πίεση.

«Σε κάθε επίσκεψη στο Διαβητολογικό κέντρο ή ιατρείο πρέπει να ελέγχονται τα πόδια των διαβητικών ατόμων.»

Ο έλεγχος των ποδιών περιλαμβάνει:

Ø παρατήρηση στο χρώμα του δέρματος

Ø έλεγχος θερμοκρασίας των ποδιών

Ø ψηλάφηση των σφίξεων στη μηριαία και την οπίσθια κνημιαία αρτηρία

Ø έλεγχος της ύπαρξης κάλων, πληγών ή σκληρίας

Ø έλεγχος των νυχιών, των δαχτύλων και του πάχους της κερατίνης στοιβάδας των πτερνών

Ø έλεγχος στις μεσοδακτύλιες πτυχές και το πέλμα των ποδιών

Κανόνες σωστής περιποίησης των ποδιών

v Καθημερινή επισκόπηση των ποδιών

v Καθημερινά να διατηρούνται τα πόδια καθαρά και στεγνά

v Καθημερινή χρήση ενυδατικής κρέμας

v Σωστή επιλογή παπουτσιών

v Αποφυγή  τραυματισμών

v Επίλυση των προβλημάτων μόνο από τον ειδικό

v Καθημερινό περπάτημα τουλάχιστον 30 λεπτά τη μέρα

Για να εφαρμοστούν οι οδηγίες για τη φροντίδα του σώματος από τα άτομα με διαβήτη τύπου2 είναι αναγκαία η εκπαίδευσή τους από τους επαγγελματίες υγείας που συμμετέχουν στην ομάδα του διαβήτη.

Η θεραπευτική ομάδα θα πρέπει να δείχνει ενδιαφέρον για την περίθαλψη του διαβητικού ως άτομο και όχι μόνο για τη φαρμακευτική αντιμετώπιση της νόσου. Ζωτικής σημασίας είναι η αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ ασθενή και θεραπευτών.

Το περιεχόμενο του εκπαιδευτικού προγράμματος πρέπει να στοχεύει στην ενδυνάμωση της αυτοπεποίθησης του ασθενούς, ενθαρρύνοντάς τον να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες καθημερινά ώστε να αυτό-διαχειρίζεται το διαβήτη του.

Βιβλιογραφία

1) American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes-2006. Diabetes Care 2006 S4-S42

2) Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2001,-86 32-38

 Diabetes Care 2001, 24 2043-2048

3) Dunning T. Diabetes Education Teaching, learning,

Communicating.JDF Bullentin 1994, 39 26-31

4) WHO Working Group Report Therapeutic Patient Education   Continuing education programmes for healthcare providers in the field of prevention of chronic diseases. WHO - Europe, Copenhagen, 1998.